W dobie Internetu i łatwości dostępu do zbiorów informacji, a także ze względu na szybkość ich rozpowszechniania, to kapitał intelektualny stanowi podstawowe źródło bogactwa. Nowy model społeczeństwa – społeczeństwa informacyjnego jest nastawiony na poszukiwanie i zdobywanie informacji. W związku z tym pojawiła się konieczność stworzenia struktur, które porządkują i systematyzują pożądane informacje – baz danych. Jak wskazują J. Barta i R. Markiewicz, baza danych jest rozumiana jako usystematyzowany zbiór informacji lub innych materiałów. To z kolei wiąże się z potrzebą ochrony interesów producenta, który poniósł wkład inwestycyjny w otrzymanie zawartości bazy danych.
Obecnie bazy danych korzystają z kumulatywnej ochrony, tj. na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t. jedn. z dnia 17 maja 2006 r. Dz. U. nr 90, poz. 631, dalej: „Prawo autorskie oraz na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych sui generis (Dz. U. nr 128, poz. 1402, dalej: „ustawa o ochronie baz danych”). Jednakże wskazać należy, iż z prawnoauorskiej ochrony korzystają tylko te bazy danych, które spełniają cechy utworu w rozumieniu prawa autorskiego. Oznacza to, że baza danych podlega ochronie prawnoautorskiej tylko wtedy, gdy dobór lub ułożenie jej elementów cechuje oryginalność oraz osobisty charakter. Podkreślić jednak należy, że baza danych ze względu na naukowy, profesjonalny charakter często nie ma możliwości wykazania się twórczością i indywidualnością. Dlatego, mając na uwadze nakład pracy, czy poniesione inwestycje w związku z powstaniem bazy danych (nietwórczych), powstała konieczność uregulowania mechanizmów służących ich ochronie, czego wyrazem jest ustawa o ochronie baz danych.
Bazy danych, aby korzystać z ochrony na podstawie ustawy o ochronie baz danych muszą spełniać łącznie następujące przesłanki – zgromadzenie elementów bazy w sposób systematyczny lub metodyczny (zamierzone i konsekwentne uporządkowanie) oraz indywidualna dostępność poszczególnych jej elementów. Ponadto, jak wskazuje J. Barta i R. Markiewicz (ustawa o ochronie baz danych. Komentarz, Warszawa 2002), dla przyznania ochrony bazom danych konieczne jest poniesienie przez producenta istotnego nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji bazy danych.
Istotna inwestycja ma wpływ również na zakres ochrony, gdyż zgodnie z treścią przepisu art. 6 ustawy o ochronie baz danych, przysługuje ona w całości lub w istotnej części, co do jakości lub ilości, co jest oceniane przez pryzmat inwestycji (rzeczywiście poniesionych) w odniesieniu do zawartości bazy danych. Oznacza to, że na producencie ciąży obowiązek przedstawienia dowodu na okoliczność poczynionej inwestycji do stworzenia konkretnej bazy danych (np. poprzez przedstawienie stosownych rachunków).
Katalog roszczeń przysługujących producentowi określony w przepisie art. 11 ustawy o ochronie baz danych jest skonstruowany analogicznie do roszczeń przysługujących twórcy zawartych w przepisie art. 79 Prawa autorskiego. Zatem producentowi przysługuje roszczenie o:
Nadto, w sytuacji gdy osobie naruszającej prawa producenta nie można przypisać winy, na jego wniosek i za zgodą producenta, sąd może nakazać zapłatę stosownej kwoty na rzecz producenta, jeżeli zaniechanie naruszania lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe.
Jak wcześniej wspomniano, producentowi przysługuje wyłączne prawo do pobierania danych i wtórnego ich wykorzystywania, dlatego legitymacja czynna przysługuje producentowi. Natomiast odmiennie niż w Prawie autorskim, roszczenia nie przysługują uprawnionemu z tytułu licencji wyłącznej. Z kolei biernie legitymowanym jest każdy, kto bezprawnie narusza prawa producenta.
Wspomnieć także należy, iż swoista ochrona baz danych jest ograniczona czasowo. Ustawodawca wprowadził bowiem 15 letni okres ochrony. Bieg terminu następuje na początku roku następującego po roku, w którym baza danych została ukończona. Jednakże w przypadku modyfikacji bazy danych istotnych pod względem jakościowym i ilościowym ochrona jest odnawiana.
źródła: A. Wojciechowska, Osobiste prawa autorskie – w stronę zmiany paradygmatu, w: Prawo autorskie a postęp techniczny, Kraków 1999
J. Barta, R. Markiewicz , w: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2011
red. J. Barta, Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego, Warszawa 2007
Najnowsze komentarze