Posted By radca prawny Adam Werner

Niejednokrotnie spotykamy się z sytuacją, kiedy wyrok sądu/decyzja administracyjna wydają się nam niesprawiedliwe. Być może jest to tylko subiektywne odczucie strony, która przegrała proces i nie ma sensu doszukiwanie się „dziury w całym”.

Niekiedy prawomocny wyrok/ostateczna decyzja mogą być jednakże oparte na ustawie, przepisie prawa, który w zestawieniu z ustawą zasadniczą (Konstytucją) okazuje się być z nią niezgodny, sprzeczny, na skutek  błędnej decyzji naszego ustawodawcy.

Sądy (powszechne i administracyjne, a także Sąd Najwyższy) rozpoznające daną sprawę mogą co prawda, w razie powzięcia wątpliwości, wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem (tak art. 193 Konstytucji RP), jednakże czynią to nader niechętnie. Sędziowie nie lubią przyznawać, że mają jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni i stosowania prawa oraz jego zgodności z ustawą zasadniczą. Być może uważają, że byłoby to przyznanie się do swojej niewiedzy, niedoskonałości.

Abstrahując od przyczyn, z powodu których sądy niechętnie zwracają się z pytaniami prawnymi do Trybunału Konstytucyjnego, każdy świadomy swych praw obywatel, posiadający pewną kulturę prawną, powinien wiedzieć, że uzasadnione wątpliwości co do zgodności przepisów prawa, na podstawie których sąd rozstrzygnął jego indywidualną sprawę, mogą uzasadniać złożenie skargi do Trybunału Konstytucyjnego, który inter alia zajmuje się oceną zgodności ustaw i innych aktów normatywnych (prawnych) z Konstytucją.

Zgodnie z art. 79 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”.

Skarga konstytucyjna, zwana dalej „skargą”, może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia (tak art. 46 ust. 1  z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym Dz. U. Nr 102, poz. 643 z późn. zm.).

Innymi słowy, dopiero po wydaniu prawomocnego wyroku sądu (alternatywnie niezaskarżalnej, wydanej przez organ wyższego stopnia decyzji administracyjnej noszącej w języku prawnym miano ostatecznej), możliwe jest wniesienie skargi do Trybunału Konstytucyjnego (wyczerpanie drogi prawnej).

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skargę może sporządzić wyłącznie adwokat lub radca prawny (przymus adwokacko-radcowski). Wymóg ten jest podyktowany znacznym stopniem trudności sporządzenia skargi konstytucyjnej, która oprócz wymogów pisma procesowego, powinna zawierać m.in. rzeczowe i fachowe uzasadnienie zarzutu niezgodności danego aktu/przepisu prawa z Konstytucją, poprzez wskazanie, które z konstytucyjnych wolności i praw zostały naruszone, oraz w jaki sposób.

Osoba, która nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata/radcy prawnego, może zawsze złożyć wniosek do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu, którego wynagrodzenie pokryje w całości lub w części Skarb Państwa.

O wszczęciu postępowania Trybunał Konstytucyjny informuje Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Podmioty te mogą zgłosić swój akces do sprawy.

W razie odmowy przyjęcia sprawy do rozpoznania, Trybunał wydaje postanowienie, na które przysługuje zażalenie (w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego – art. 20 ustawy
o Trybunale Konstytucyjnym).

Skarga konstytucyjna jest bezpodstawna, jeżeli przepisy prawa, których zbadania żąda skarżący,
a które stanowiły podstawę wydania w jego indywidualnej sprawie prawomocnego (ostatecznego) rozstrzygnięcia, okażą się zgodne z Konstytucją.

Jeżeli jednak przepisy/akt prawa okażą się niezgodne z Konstytucją, to wyrok Trybunału stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach
i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.