Użycie nazwiska zmarłej osoby, a zgoda spadkobiercy

Posted By Kancelaria Sobczyńscy Adwokaci sp. p.

Występuje wiele sytuacji, w których dany podmiot aby móc osiągnąć zamierzony przez siebie cel musi w swej działalności użyć imienia i nazwiska danej osoby. Obecnie dzieje się tak często  w związku z działalnością różnych organizacji publicznych np. stowarzyszeń, które za cel swojego istnienia podjęły np. upamiętnienie danych wydarzeń, bądź działalności pewnych osób zarówno żyjących jak i nieżyjących. W zasadzie nie budzi wątpliwości obowiązek uzyskania zgody osoby żyjącej na użycie jej nazwiska- na uwagę zasługuje orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku I ACa 206/14 , w którym Sąd stwierdził, iż w przypadku osoby publicznej, kiedy możemy publikować informacje odnoszące się do jej sfery prywatności,  o ile te informacje pozwalają na „weryfikację ich prawdomówności, wiarygodności, konieczną przy dokonywaniu świadomej oceny działalności osoby publicznej w kontekście jej postępowania w życiu prywatnym z prezentowanym publicznie światopoglądem, systemem moralnym i etycznym, dla postrzegania tej osoby przez obywateli” .[1] Natomiast wątpliwości może wzbudzać kwestia użycia nazwiska osoby zmarłej i pytanie które się z tym wiąże „czy spadkobierca może ingerować w kwestię używania, lub publikowania nazwiska swojego spadkodawcy?”. Kwestię tę reguluje kodeks cywilny art. 23, 24, 922§2 i art. 47 konstytucji.

Nazwisko stanowi jedno z dóbr osobistych wyszczególnionych w art. 23 k.c. Artykuł ten statuuje ochronę dóbr osobistych przez prawo cywilne, która to istnieje niezależnie od ochrony udzielanej na podstawie innych przepisów.[2] Taką ochronę udziela również art. 47 konstytucji, mówiący o tym, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego.[3] Jak wiadomo zbiór dóbr osobistych podlegających ochronie nie jest zamknięty, co pozwala wywnioskować, iż wyszczególnienie jakie zostało zawarte w art. 23 k.c. podkreśla rangę omawianego dobra, które  jest  nierozerwalnie związane z daną osobą i co jest bardzo ważne posiada charakter niemajątkowy. W związku z tym jest ono nieprzenaszalne, a więc nie może stanowić elementów masy spadkowej.  Podkreśla to art. 922§2 w którym czytamy, iż „nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą”- nazwisko, będąc dobrem osobistym ma charakter prawa podmiotowego i jak już wskazałem jest prawem nierozerwalnie związanym z osobą zmarłego. W efekcie tego jest to prawo majace charakter niedziedziczny. Fakt ten zostaje podkreślony w podręczniku „Prawo cywilne- część ogólna” przez profesora Radwańskiego, gdzie wyszczególniając cechy dóbr osobistych min. niemajątkowy charakter, niezbywalność oraz niedziedziczność, wskazuje, iż dobra osobiste danego podmiotu gasną wraz ze śmiercią uprawnionego.

Konkludując, należy stwierdzić iż zgoda na użycie nazwiska zmarłego przez spadkobiercę danej osoby jest niepotrzebna dla użycia tego nazwiska, a samo zwrócenie się do danej osoby o taką zgodę ma charakter wyłącznie grzecznościowy, która de facto nie rodzi żadnych konsekwencji prawnych. Należy jednak pamiętać, iż użyte nazwisko musi dotyczyć konkretnej danej osoby i warto, żeby było użyte wraz z imieniem co indywidualizuje dany podmiot (ważny może się okazać kontekst sytuacyjny indywidualizujący, wskazujący osobę, która np. upamiętniamy), aby nie było wątpliwości, że może chodzić o inny podmiot- który wtedy miałby roszczenie związane z bezprawnym użyciem własnego nazwiska.

Wskazana wyżej regulacja jest bardzo korzystna dla działalności popularnych obecnie w całej Polsce stowarzyszeń historycznych, które swą działalnością dążą do upamiętniania zapomnianych bohaterów. Jest to duże ułatwienie  ich pracy przez chociażby likwidację obowiązku poszukiwań spadkobierców.

autor: Bartosz Słomiński
konsultant prawny SOBCZYŃSCY ADWOKACI Sp.p.